१) 'पूर' हा ग्रामवाचक शब्द कोणत्याही ग्रामनामास, लावताना दिर्घोपान्त (उपान्त अक्षर दीर्घ) लिहावा.
- नागपूर, सोलापूर, तारापूर, तुळजापूर, शिंगणापूर
- यांसारख्या शब्दांची रूपे -हस्व व दीर्घ अशी दोन्ही प्रकारांनी होतात.
जसे नागपूरहन - नागपूराहून
पंढरपूरला - पंढरपुराला
२) कोणत्या, एखादा ही रूपे लिहावी. कोणचा, एकदा ही रूपे लिहू नयेत.
३) हळूहळू, मुळूमुळू, खुटूखुटूतू, या शब्दांतील दुसरा व चौथा स्वर दीर्घ लिहावा.
- मात्र पुनरुक्त शब्द नादानुकारी असतील तर ते उच्चाराप्रमाणे -हस्व लिहावेत.
- लुटुलुटु, दुडुदुडु, भुरुभुरु, तुरुतुरु
४) ए-कारान्त नामांचे सामान्यरूप या-कारान्त करावे.
- करण्यासाठी, फडक्यांना (फडके यांना), पाहण्याला इत्यादी. अशा रूपांऐवजी, पाहणेला यासारखी ए-कारान्त रूपे वापरू नयेत.
- फडकेंना, दामलेंकडे अशी रूपे अलीकडे रूढ आहेत. ती चूक मानू नयेत.
५) लेखनात पात्राच्या किंवा वक्त्याच्या तोंडी बोलण्याची भाषा घालावी लागते. त्या वेळी तिचे स्वरूप बोलण्यातील उच्चाराप्रमाणे असावे.
- तो म्हणाला, "मला असं वाटतं, की त्यांचं म्हणणं असावं". यातील अ-कारान्त शब्द अखेरच्या अक्षरावर 'अनुस्वार' देऊन लिहावे. येथे अनुस्वाराचा अर्थ 'आघात' असा आहे. अन्त्य 'अ' चा पूर्ण उच्चार होतो.
६) क्वचित, कदाचित, अर्थात, विद्वान इत्यादी संस्कृतातील व्यंजनान्त मत्सम शब्द अ-कारान्त लिहावे, 'क्वचित' लिहावे, 'क्वचित' लिहू नये. आणखी काही शब्द-अकस्मात, विद्युत, परिषद, अर्थात, श्रीमान, भगवान, संसद.
७) राहणे, पाहणे, वाहणे अशीच रूपे वापरावीत. 'पहाणे-वाहाणे' अशी रूपे वापरू नयेत. आज्ञार्थी प्रयोग करताना 'राहा', 'पहा', 'वाहा' याचंबरोबर 'रहा', 'पहा', 'वहा' ही रूपे वापरण्यास हरकत नाही.
८) 'इत्यादी' व 'ही' (अव्यय) हे शब्द दीर्घ लिहावे. 'अन्' हा शब्द व्यंजनान्त लिहावा.
- नागपूर, सोलापूर, तारापूर, तुळजापूर, शिंगणापूर
- यांसारख्या शब्दांची रूपे -हस्व व दीर्घ अशी दोन्ही प्रकारांनी होतात.
जसे नागपूरहन - नागपूराहून
पंढरपूरला - पंढरपुराला
२) कोणत्या, एखादा ही रूपे लिहावी. कोणचा, एकदा ही रूपे लिहू नयेत.
३) हळूहळू, मुळूमुळू, खुटूखुटूतू, या शब्दांतील दुसरा व चौथा स्वर दीर्घ लिहावा.
- मात्र पुनरुक्त शब्द नादानुकारी असतील तर ते उच्चाराप्रमाणे -हस्व लिहावेत.
- लुटुलुटु, दुडुदुडु, भुरुभुरु, तुरुतुरु
४) ए-कारान्त नामांचे सामान्यरूप या-कारान्त करावे.
- करण्यासाठी, फडक्यांना (फडके यांना), पाहण्याला इत्यादी. अशा रूपांऐवजी, पाहणेला यासारखी ए-कारान्त रूपे वापरू नयेत.
- फडकेंना, दामलेंकडे अशी रूपे अलीकडे रूढ आहेत. ती चूक मानू नयेत.
५) लेखनात पात्राच्या किंवा वक्त्याच्या तोंडी बोलण्याची भाषा घालावी लागते. त्या वेळी तिचे स्वरूप बोलण्यातील उच्चाराप्रमाणे असावे.
- तो म्हणाला, "मला असं वाटतं, की त्यांचं म्हणणं असावं". यातील अ-कारान्त शब्द अखेरच्या अक्षरावर 'अनुस्वार' देऊन लिहावे. येथे अनुस्वाराचा अर्थ 'आघात' असा आहे. अन्त्य 'अ' चा पूर्ण उच्चार होतो.
६) क्वचित, कदाचित, अर्थात, विद्वान इत्यादी संस्कृतातील व्यंजनान्त मत्सम शब्द अ-कारान्त लिहावे, 'क्वचित' लिहावे, 'क्वचित' लिहू नये. आणखी काही शब्द-अकस्मात, विद्युत, परिषद, अर्थात, श्रीमान, भगवान, संसद.
७) राहणे, पाहणे, वाहणे अशीच रूपे वापरावीत. 'पहाणे-वाहाणे' अशी रूपे वापरू नयेत. आज्ञार्थी प्रयोग करताना 'राहा', 'पहा', 'वाहा' याचंबरोबर 'रहा', 'पहा', 'वहा' ही रूपे वापरण्यास हरकत नाही.
८) 'इत्यादी' व 'ही' (अव्यय) हे शब्द दीर्घ लिहावे. 'अन्' हा शब्द व्यंजनान्त लिहावा.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा